شک در حکم و شک در موضوع

در رابطه با شک در حکم و شک در موضوع می توان گفت: سرگردانی قاضی گاه به دلیل شک در مفاد حکم است، چنان که نمی داند آیا خسارت معنوی در تصادم رانندگی نیز قابل مطالبه است؟ یا عدم النفع نیز در زمره خسارت ها می آید و سبب ضمان است یا مسئولیت به تلف مال اختصاص دارد. در این باره دکتر کاتوزیان بیان می دارد: این شک در واقع به تفسیر قانون و شیوه برگزیده در نظام حقوقی باز می گردد؛ چنان که در بیشتر کشورهای اروپایی باید حکم را در قوانین یا روح مبانی آن جستجو کرد و تازه در این کاوش نیز اختلاف چندان بالا گرفته است که اندیشمندان هر کشور نیز به اتفاق نرسیده اند. ولی، در نظام حقوق انگلیس و آمریکا قاضی، در فرضی که حکم روشنی وجود ندارد، قانونگذار است و عقل و عرف و عدالت و مصلحت می تواند نظر اور ا توجیه کند. در حقوق سوئیس نیز، در موردی که حکمی وجود ندارد، قاضی چنان رای می دهد که به نظر او قانونگذار کنونی نیز به همان راه می رود. در حقوق ما نیز فتاوی معتبر و اصل حقوقی راهنمای قضات به هنگام روبرو شدن با شبهه حکمی است.
به طور خلاصه، تفسیر و اجرای قانون داستان پیچیده و مفصلی دارد که در بحث ما به کار نمی آید و باید در محل خود مطالعه شود. شبهه موضوعی نیزمنشا دیگری برای سرگردانی و ایجاد شک در وجدان قاضی است: مانند تردید شود آیا مقصود از فروش محل کسب، انتقال ملکیت عین و منافع آن است یا فروش سرقفلی و دادن حق تقدم در اجاره؟ یا شک در محل وقوع قراردای شود که ایجاب و قبول آن در یک محل نبوده است یا شک در وجود دین یا بقای آن یا اصالت سند رخ دهد… و مانند اینها.
در این گروه و شبهه های موضوعی است که اثبات دعوا و تمیز مدعی و منکر و دلایل اثبات مطرح می شود و در همین مقام است که سهم اصول عملی در زدودن تردیدها مورد توجه ما قرار می گیرد.

به کانال ما در تلگرام بپیوندید

ما را در روبیکا دنبال کنید

کانال ایتا ما را دنبال کنید

به کانال ما در بله بپیوندید